Oświadczenie autora dotyczące korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji (AI)

 

Polityka dotycząca korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji (AI)

Redakcja Roczników Socjologii Wsi. Studia i Materiały uznaje, że narzędzia sztucznej inteligencji (AI), w tym systemy generatywne, mogą wspierać proces tworzenia i publikacji prac naukowych, m.in. poprzez poprawę języka, czytelności i struktury tekstu. Jednocześnie AI nie może zastępować twórczego, krytycznego i odpowiedzialnego wkładu człowieka w badania naukowe.

Wszystkie osoby zaangażowane w proces wydawniczy - autorzy, recenzenci oraz redaktorzy, ponoszą pełną odpowiedzialność za treść, poprawność i rzetelność powierzonych im materiałów. Korzystanie z AI musi być jawnie ujawnione w artykule, a AI nie może być wymieniana jako autor bądź współautor.

Polityka określa zasady odpowiedzialnego i przejrzystego korzystania z AI w procesie publikacyjnym.

 

Definicje

• AI wspomagająca - narzędzia służące do korekty językowej, tłumaczeń, sprawdzania gramatyki czy poprawy przejrzystości i struktury tekstu; nie tworzą one samodzielnie treści naukowych.
• Generatywna AI - systemy zdolne do tworzenia nowych treści (np. tekstów, obrazów, danych), takie jak duże modele językowe (LLM) czy kreatory obrazów.

 

1. Zasady dla autorów

1.1. Dozwolone zastosowania

AI może być wykorzystywana wyłącznie do:

• korekty językowej, tłumaczeń i poprawy stylistyki,
• zwiększania przejrzystości i organizacji tekstu,
• generowania wykresów i wizualizacji na podstawie danych własnych autora (analogicznie jak w innych programach, np. Excel).
• dostosowanie jasności, kontrastu lub balansu kolorów w ilustracjach i obrazach, o ile wprowadzone zmiany nie przesłaniają ani nie eliminują żadnych informacji zawartych w oryginale
• tworzenie czy modyfikowanie ilustracji, obrazów i dzieł sztuki, jeżeli wykorzystanie sztucznej inteligencji lub narzędzi wspomaganych przez sztuczną inteligencję stanowi część planu badawczego lub metod badawczych (np. w metodach obrazowania wspomaganego przez sztuczną inteligencję do generowania lub interpretowania danych badawczych) i zostało ono dokładnie opisane w metodologii badań (wraz z nazwą narzędzia, wersją oraz zakresem użycia)

Niedopuszczalne jest używanie AI do:

• tworzenia merytorycznych treści naukowych, czy analiz, oraz abstraktów graficznych
• tworzenie czy modyfikowanie ilustracji, obrazów i dzieł sztuki, gdy takie działanie nie stanowi części planu badawczego lub metod badawczych

 

1.2. Obowiązek ujawnienia

Każde użycie generatywnej AI musi być jednoznacznie ujawnione w artykule (np. w sekcji „Materiały i metody” lub w osobnej deklaracji). Autorzy powinni wskazać:

• nazwę i wersję narzędzia,
• datę zastosowania,
• cel i zakres wykorzystania (w tym w razie potrzeby użyte prompty).

1.3. Oświadczenie

Podczas zgłaszania artykułu autorzy są zobowiązani do złożenia oświadczenia, czy i w jakim zakresie korzystali z narzędzi AI. Brak deklaracji może być podstawą do odrzucenia pracy.

1.4. Odpowiedzialność i konsekwencje

Pełna odpowiedzialność za treść i oryginalność artykułu spoczywa na autorach. Nieujawnione lub niewłaściwe użycie AI (np. generowanie błędnych treści, plagiat, wprowadzanie w błąd) będzie traktowane jako naruszenie etyki publikacyjnej i może skutkować:

• odrzuceniem artykułu,
• wycofaniem opublikowanego artykułu,
• zastosowaniem sankcji zgodnych z wytycznymi COPE.

Redakcja zastrzega sobie prawo stosowania narzędzi detekcji treści generowanych przez AI.

 

2. Zasady dla recenzentów

2.1. Poufność

Recenzenci mają obowiązek traktować otrzymane materiały jako poufne. Wprowadzanie artykułów czy raportów recenzenckich do narzędzi AI jest niedopuszczalne, gdyż narusza to prawa autorskie, poufność i ochronę danych osobowych.

2.2. Zakres użycia

AI nie może być stosowana do oceny merytorycznej artykułów. Raport recenzencki powinien w całości odzwierciedlać wiedzę i krytyczne myślenie recenzenta.

2.3. Ograniczenia

Przygotowywanie recenzji z wykorzystaniem AI, w całości lub częściowo, jest zabronione. Raporty powstałe w ten sposób nie będą uwzględniane, a recenzent może zostać wykluczony z dalszej współpracy.

 

3. Zasady dla redaktorów

3.1. Poufność

Redaktorzy nie mogą korzystać z AI do przetwarzania artykułów ani do obsługi poufnej korespondencji z autorami czy recenzentami.

3.2. Proces decyzyjny

Wszelkie decyzje redakcyjne muszą być oparte na wiedzy, kompetencjach i odpowiedzialności redaktora, sztuczna inteligencja nie może zastępować tego procesu.

3.3. Zastosowania pomocnicze

Możliwe jest stosowanie narzędzi wspomagających (np. do wyszukiwania recenzentów), pod warunkiem przestrzegania zasad etyki i zachowania poufności. Niedozwolone jest wykorzystywanie AI do streszczania nieopublikowanych badań czy redagowania poufnych dokumentów.

 

4. Procedury w przypadku nadużyć

• Wszystkie podejrzenia nieujawnionego lub niewłaściwego wykorzystania AI będą rozpatrywane zgodnie z wytycznymi COPE oraz wewnętrznymi procedurami redakcji.
• Potwierdzone nadużycia mogą skutkować odrzuceniem artykułu, wycofaniem opublikowanego artykułu lub zakończeniem współpracy z recenzentem.
• Recenzenci i redaktorzy mają obowiązek zgłaszania wszelkich podejrzeń naruszenia zasad korzystania z AI.

 

5. Postanowienia końcowe

AI może wspierać proces przygotowania publikacji, lecz nigdy nie zastąpi odpowiedzialnej i twórczej pracy naukowca. Fundamentem działalności wydawniczej Roczników Socjologii Wsi. Studia i Materiały są etyka, transparentność i integralność naukowa.

 

6. Przegląd i zmiany polityki

Polityka podlega okresowemu przeglądowi i zmianom w celu dostosowania do rozwijających się standardów i praktyk publikacji naukowych.